“این کالکشن پیشتاز و منحصربه‌فرد که برای اولین بار در ایران اجرا می‌شد؛ برای ما چالش‌برانگیز و همراه با آزمون و خطاهای بسیاری بوده است. ما در این مجموعه از هنر بافندگی زنان ایرانی بسیار کمک گرفتیم و همکاری دو جانبه‌ای با این هنرمندان داشتیم. در ابتدا به علت تفاوت ماهیت نخ بافندگی و فلز طلا، این کار آسان نبود؛ اما با پشتکار و تلاش فراوان و به لطف خدا توانستیم این مشکل را هم پشت سر بگذاریم. همکاری با بانوان بافنده و استفاده از هنر آنان در طول پروسه‌ی اجرای کالکشن شهربانو، برای ما بسیارسودمند بود و برای بیزنس نوپای آن‌ها نیز تجربه‌ای متفاوت بود.”
یاسان‌طلا نامی دیرینه و پرآوازه است که توسط خانواده‌ی رستمیان اداره می‌شود. این خانواده‌ی اصفهانی، فلسفه‌ی نام‌گذاری برندشان را این طور بیان می‌کنند:
در دنیای زیورآلات و جواهرات، اصطلاح جواهرات پوشیدنی واژه‌ای است که شاید کمتر به گوشمان خورده باشد؛ اما استفاده از جواهرات پوشیدنی موضوع تازه‌ای نیست. بسیاری از اقوام ایرانی از گذشته تا به امروز به خاطر استفاده از جواهرات بزرگ و سنگین، زیورهایشان را بر روی لباس‌هایشان می‌پوشیدند؛ تا جائی که زیورآلاتشان به عنوان قسمتی از لباس دیده می‌شد. متأسفانه در سال‌های اخیر، به دلیل عرضه‌ی جواهرات و زیورآلات با طرح‌های خارجی در بازار ایران، عناصر، نقوش سنتی و هنرهای دستی کشورمان به دست فراموشی سپرده شده است و این جواهرات پوشیدنی در بین مشتریان تقاضای کمتری دارند.
در این مصاحبه، خانم فرشته رستمیان – فرزند بیانگذار برند یاسان طلا- به عنوان مدیر هنری این برند لوکس، از اهداف کمپانی یاسان طلا در طراحی کالکشن‌ها و تجربیاتشان برای ما گفته‌اند.
استفاده از زیورآلات در اقوام ایرانی، علاوه بر جنبه‌ی زینتی اندام و لباس، نشانه‌ی موقعیت اجتماعی، اقتصادی و مذهبی افراد بوده است. به عنوان مثال، استفاده از زیورآلات در میان زنان سیستان و بلوچستان سابقه‌ای دیرینه دارد؛ به طوری که شهر سوخته با قدمتی پنج هزار ساله، از مراکز مهم جواهرسازی در ایران باستان بوده است. این زیورها گاهی چنان سنگین و بزرگ بودند که زنان آن‌ها را مانند لباس می‌پوشیدند. جواهرات و زیورآلات زنان بلوچ علاوه بر خودآرایی، ریشه‌های اعتقادی – به عنوان چشم نظر- نیز داشته و برای این منظور از تلفیق طلا و سنگ فیروزه (نماد چشم زخم در ایران) بهره می‌بردند.
با مروری بر تاریخ پوشاک و زیورآلات اقوام ایران، استفاده از زیورآلات بزرگ و تلفیق جواهرات با لباس دیده می‌شود؛ چرا الهام و بازآفرینی زیورآلات بلوچ را انتخاب کردید؟
این زیورها قابلیت‌های زیادی دارند و هر شکلی به خود می‌گیرند. رولباسی ” اوپرا” به راحتی قابل تغییر است و می‌توانید به سلیقه‌ی خودتان و با هر مدل لباس، این جواهر هنری را در استایل خود استفاده کنید.
“حدودﴽ 70 درصد از مشتریان ما، ایرانی‌های خارج از کشورند که طرفدار و علاقه‌مند به هنر ایرانی هستند. این افراد به واسطه‌ی زندگی در فرهنگ‌های متفاوت و مقایسه‌ی ایران با دیگر کشورها در زمینه‌ی ارج نهادن به فرهنگ و هنر سنتی، برای صنایع دستی کشور ارزش بیشتری قائل هستند.”
قبل از این که به سراغ کالکشن بلوچ برند یاسان برویم؛ بهتر است مروری کوتاه بر تاریخچه‌ی زیورآلات زنان بلوچ و معرفی آن داشته باشیم.
” در شهر دبی با افرادی که اصالت بلوچی داشتند؛ ارتباط و مراوده‌ی کاری داشتم. در این ارتباط، تضاد بسیار زیادی بین ذهنیتم از مناطق محروم سیستان و بلوچستان و افراد ثروتمندی که هم‌چنان سعی در حفظ هویت بلوچی خودشان داشتند؛ حس کردم. سیستان و بلوچستان از مناطق غنی فرهنگی در ایران است؛ اما از بسیاری جهات از استان‌های محروم کشور محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر با افراد زیادی آشنا شدم که سعی داشتند به این مناطق محروم کمک کنند. این ذهنیت در من به وجود آمد که سهم من به عنوان یک ایرانی چیست؟ با تحقیقات فراوانی که انجام دادم دریافتم در سال‌های اخیر از هنر سوزن‌دوزی و صنایع دستی بلوچستان الهام گرفته شده و در بسیاری از اقلام پوشیدنی از آن استفاده شده است؛ اما در صنعت طلاسازی از این هنر اصیل بهره‌ای نبرده‌اند.”
بعد از ایده‌پردازی اولیه‌ی کالکشن و از سر گذراندن چالش‌ها، مجموعه‌ی یاسان‌طلا با استفاده از زنجیرهای بسیار نازک و ظریف و بهره‌مندی از هنر بافندگی دستی، مجموعه‌ای دست‌ساز و در رده‌ی high jewellery – جواهرات سطح بالا- ارائه داده‌اند. جواهراتی منحصربه‌فرد و کم‌نظیر که تاکنون در ایران اجرا نشده بود.
” بر خلاف تصور عموم مردم که واژه‌ی جواهرات را برای سنگ‌های قیمتی همچون برلیان، الماس و زمرد به کار می‌برند؛ این تعریف کاملا اشتباه است. در واقع معنی واژه‌ی JEWELLERY، اشیاء تزئینی است که روی لباس یا بدن شما پوشیده می‌شوند. آن‌ها معمولا از فلزات با ارزشی مانند طلا و نقره ساخته شده‌اند و گاهی همراه با سنگ‌های قیمتی هستند.
ایشان در ادامه گفتند: “متأسفانه نگاه مصرف‌گرایانه به طلا در بازار ایران وجود دارد. نگاه مخاطب داخلی به طلا، نگاهی هنری و سنتی نیست. هنوز هم مشتریان به دنبال طرح‌ها و برندهای مطرح طلا و جواهر در بازار هستند که این برای صنایع دستی و سنتی ما بسیار بد است.”
خانم رستمیان به این سوال، این‌گونه پاسخ دادند:
مادربزرگ خانم رستمیان در هنر ترمه‌دوزی مهارت بسیاری داشتند؛ هنری که میراث زادگاهشان نیز بوده است.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد؛ کالکشن شهربانو تلفیقی از هنر ترمه‌دوزی و سرمه‌دوزی، استفاده از سنگ فیروزه‌ی ایرانی و طلا است. اجرای این دو هنر اصیل ایرانی با فلز طلا که تا قبل از این با نخ و سیم‌های بسیار نازک انجام می‌شد؛ کار آسانی نبوده است.
” از ما می‌خواهند که مثل بقیه باشیم”
خانم فرشته رستمیان، فرزند استاد محمود رستمیان -از چهره‌های ماندگار صنعت طلای کشور- برای تحصیلات فرزندانشان در سال 2006 به امریکا مهاجرت می‌کنند. دغدغه‌ی همیشگی ایشان به واسطه‌ی تولد و رشد در خانواده‌ای مذهبی، به جا گذاشتن اثری مثبت و ماندگار در زندگی بوده است. بنا بر همین نگرش، از سال‌های مهاجرتشان به خوبی استفاده کردند و به تحصیل در رشته‌ی الهیات مشغول شدند. حس میهن‌پرستی و تعلق خاطر به ایران باعث شد با وجود امکانات رفاهی در امریکا، بعد از 10 سال به ایران بازگردند. پس از بازگشت به ایران، همراه با پدر و برادران خود تصمیم به ارتقاﺀ شغل خانوادگی‌شان گرفتند و به پرورش آرمان‌هایشان -اشتغال‌زایی و تغییر ساختار سنتی طلاسازی به صنعتی مدرن- پرداختند.
انتخاب نام یاسان طلا برای طراحی جواهرات ایرانی
شهربانو نام مادربزرگ خانم رستمیان است و ادای احترام ایشان به پیشینه‌ی خانوادگی، حفظ اصالت و علاقه به فرهنگ ایران زمین از عناصر شکل‌گیری قصه‌‌ی کالکشن شهربانو است. این کالکشن برای ایشان ارزش معنوی ویژه‌ای دارد.
“به واسطه‌ی 70 سال فعالیت پدرم به عنوان یک صنعتگر در صنعت طلاسازی ایران، ایشان همیشه ناراحت بودند که چرا صنایع دستی و ارزشمند ایرانی به خصوص جواهرات سنتی کشورمان سال‌هاست که دچار بی‌توجهی شده است. این دغدغه زمینه‌ساز هدف بزرگ ایشان، یعنی حفظ و احیای دوباره‌ی صنایع دستی و هنرهای بومی کشور در حوزه‌ی طلاسازی بوده است.”
کمپانی طلاسازی یاسان امیدوار است که بتواند فرهنگ و زیبایی هنر بلوچ را هر چه بیشتر و کامل‌تر به مردم ایران و جهان معرفی نماید.
طراحی جواهرات سنتی و ادای احترام به شهربانو
سیر محتوا در این مصاحبه:
- تعریفی صحیح از واژه‌ی جواهرات
- علت شکل‌گیری و هدف یاسان طلا
- تعریفی کوتاه از زیورآلات زنان بلوچ
- الهام از جواهرات سنتی ایران در برند یاسان طلا
- الهام از هنر سرمه‌دوزی در طراحی جواهرات
جواهرات چیست؟
ترمه‌دوزی یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که در آن از پارچه‌ها و الیاف ارزشمندی چون ابریشم، پشم و … استفاده می‌شود. از ویژگی‌های مهم هنر ترمه‌دوزی، تلفیق آن با سایر هنرهای سنتی ایران مانند سرمه‌دوزی است که به این وسیله می‌توان محصولات بسیار زیبا و متنوعی تولید کرد. شروع ترمه‌بافی در ایران به اوایل دوره‌ی صفوی باز می‌گردد و اصفهان زادگاه اصلی ترمه در ایران است. بر ترمه‌ی اصل در اصفهان با سِرمه‌ی اصل- سیم نقره با روکش طلا – دوخت سرمه‌دوزی انجام می‌دادند.
امیدواریم در آینده به صنایع دستی و هنرهای سنتی کشورمان و همین‌طور به هنرمندانی که سعی در زنده نگه‌داشتن این هنرها دارند؛ توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
